14.02.2016

Jajeczka ważek


Rozród ważek rozpoczyna się w połowie lub pod koniec kwietnia (jako pierwsze pojawiają ubiegłoroczne ważki z rodzaju straszka Sympecma, które jako jedyne zimują w Polsce w postaci imago). Okres rozrodczy (oraz życie ważek) kończy się w zależności od warunków pogodowych - zazwyczaj z pierwszymi jesiennymi przymrozkami (19 października 2014 podczas spaceru wzdłuż Warty widziałam sporo kopulujących par szablaków, składających jaja w tandemach blisko brzegu!).

Samice, w zależności od gatunku - składają jaja (natychmiast po kopulacji - w tandemie, samotnie, bądź pod nadzorem samca) wkłuwając je w helofity/ hydrofity, mchy, gnijące drewno, muł, czy też zrzucają je prosto do wody, na podtopioną czy nawet wyschniętą ziemię itp.
Pałątka zielona (Lestes viridis) składa jaja w zwisające nad wodą gałązki drzew. Szablak czarny (Sympetrum danae) to jedna z niewielu ważek, która nie składa jaj wprost do wody. Wyrzuca z odwłoka jaja w pobliżu brzegu zbiornika, które potem lądują w wodzie.

Są również ważki mniej lub bardziej ściśle związane z konkretnym gatunkiem roślin np: żagnica zielona (Aeshna viridis) - osoka aloesowata (związek ścisły) czy żagnica torfowcowa (Aeshna subarctica) - torfowce (ten związek nie wydaje się być jednak tak ścisły jak u żagnicy zielonej).
Samice, które składają jaja w tkanki roślin lub muł denny, będąc podczas tej czynności bardziej narażone na ataki drapieżników, są ubarwione niepozornie, by nie zwracać na siebie uwagi. Samice, które zrzucają jaja na wodę w locie, robią to w ciągłym ruchu - są żywiej ubarwione, choć nie tak jaskrawo i efektownie jak samce.

Jaja ważek są zróżnicowane pod względem wielkości, kształtu oraz koloru. Przeciętnie mają wielkość ziarnka maku. Zwykle są białe, szare lub żółte. Jaja, które są wkłuwane w tkanki żywych lub martwych roślin (przy pomocy pokładełka), są podłużne. Jaja zrzucane na wodę, trawę lub inne podłoże są okrągłe.

Jaja mogą być składane wprost do wody lub na rośliny wodne. Stwierdzono, że różne gatunki ważek, nawet bardzo blisko spokrewnionych, preferują różne gatunki roślin jako miejsca składania jaj. Charakter roślinności decyduje więc o składzie jakościowym ważek w danym zbiorniku. Samice składające jaja do wody mogą w niej zanurzać tylko odwłok (np. gadziogłówkowate Gompliidae szklarkowate Cordulidae, albo cale wchodzić pod wodę (np. świtezianki Calopteryx. Liczba jaj składanych jednorazowo może wahać się u różnych osobników, a szczególnie u różnych gatunków w dość szerokich granicach, np. u pałątki pospolitej (Lestes sponsa) 20-40, u pałątki zielonej (Lestes viridis) - 200-250.

Zimowanie jaj występuje tylko u kilku rodzin. Np: ważki z rodzaju łątka (Coenagrion) składają jaja wiosną (maj, czerwiec), a larwy wykluwają się tego samego roku, tak jak u większości gatunków ważek występujących w Polsce. Zimujące jaja występują również u rodzajów: pałątka (Lestes) czy szablak (Sympetrum).
Możliwe jest, że złożone jaja mogą zamarzać w lodzie podczas zimy, a wiosną odmarzają i kontynuują rozwój zarodkowy.
 
Rozwój larw jest błyskawiczny - np: larwy pałątki niebieskookiej (Lestes dryas) wykluwają się wiosną z jaj złożonych poprzedniego lata, a ich rozwój trwa 2-3 miesiące. Z kolei larwy ważek z rodzaju straszka (Sympecma) wykluwają się z jaj złożonych w kwietniu/maju - ich rozwój trwa 2-3 miesiące i jeszcze tego samego roku przeobrażają się w imago (lipiec, sierpień).
Spośród wszystkich gatunków ważek występujących w Polsce rekordowy czas rozwoju larw mają ważki z rodzaju szklarnik (Cordulegaster), trwający 4-5 lat.

Rozwój zarodkowy u większości ważek 2-6 tygodni, ale u niektórych nawet do 8-10 miesięcy (rodzaj Lestes). Długi okres rozwoju jaja jest typowy dla gatunków wód antarktycznych. W przypadku większości gatunków zimują więc larwy.
Z jaja wykluwa się tzw. prolarwa otoczona błoną. Larwa pierwszego stadium (owa prolarwa) nosi nazwę nimfy i już po kilku minutach linieje. Błona pęka i do wody wydostaje się maleńka (ale już drapieżna) larwa właściwa o długości około 1-2 mm, posiadająca nitkowate skrzelotchawki i niezbędne do życia organy, m.in. maskę (ten organ omówię przy opisie larw). Początkowo żywi się drobnymi żyjątkami mniejszymi od niej, np. orzęskami.

Na poniższym filmie (trwa niespełna 2,5 minuty) można zobaczyć jaja oraz wykluwające się larwy ważek (nimfy), początkowo osłonięte błoną, z której szybko się wydostają:


I kolejny film (a można ich znaleźć naprawdę wiele) o larwach, gdzie pierwszy fragment (ok. 1,5 minuty) przedstawia moment wykluwaniu się larw z jajeczek złożonych w tkankach rośliny wodnej:





Pod koniec sierpnia, w płytkim rozlewisku przed Bajorkiem zobaczyłam martwą samicę szablaka, która utopiła się lub po prostu zakończyła żywot wpadając do wody. Ważka z pewnością leżała tu od niedawna, gdyż od jej ciała (zwłaszcza odwłoka) nie oderwały się maleńkie bąbelki powietrza, które mogły wydostać się z przetchlinek. Mniejsza jednak o martwą ważkę.
Na dnie zauważyłam mnóstwo małych, żółtawych jajeczek(?). Musiały być bardzo lekkie, ponieważ zdawały się żyć własnym życiem - nieśpiesznie, ale wyraźnie poruszały się w wodzie, jakby niesione niezauważalnym prądem, któremu jednak opierało się ciało ważki. Proszę porównać 3 zdjęcia  (wykonane w ciągu 16 s). Wyraźnie widać, że owe jajeczka zmieniały swoje położenie, np. w okolicach głowy ważki.
Nie twierdzę, że są to jaja tej martwej już samicy, gdyż niektóre były puste, a więc wylęgły się z nich larwy. Przypuszczam jednak, że mogą to być jaja ważek, a przynajmniej je przypominają. 

Jaja ważki
Jaja ważki

Dotąd nie zajmowałam się larwalnym okresem życia ważek, choćby z braku jakichkolwiek doświadczeń (zetknięcia się z larwami). Natrafiłam jednak na ciekawe opisy, potem na kolejne źródła oraz filmy - sporo tego. Zebrany materiał dzielę więc na dwie części - 1. dotyczącą jajeczek, o których informacje są dość rozproszone i 2. dotyczącą rozwoju larw w środowisku wodnym, o czym napiszę niedługo.


Opracowanie na podstawie źródeł:

"Ważki Galicji i przyległych krajów polskich" Józefa Dziędzielewicza (rok wydania 1902) i źródło 1 (nie wiem kto jest  autorem tej pracy)  oraz  źródło 2, źródło 3źródło 4,


26 768

jaja ważek informacje, jajeczka ważki opis zdjęcia, jajeczka ważek, gdzie ważki składają jaja, etapy rozwoju ważek, dragonfly eggs, jaja ważek ważki zachwycone, rozmnażanie ważki zachwycone, 




8 komentarzy:

  1. zastanawiające jest to, że owe 'jajca' są tak różnych rozmiarów, z reguły jaja nie mają zdolności do 'pęcznienia', czy zwiększania swoich wymiarów, gdyż ogranicza je otoczka zwana chorionem..

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Może należą do rozmaitych gatunków owadów, nie tylko różnych gatunków ważek? Faktem jest, że w owym płytkim rozlewisku było tego mnóstwo, co zobaczyłam dopiero przeglądając pod tym kątem inne zdjęcia (np. znieruchomiałych żab czy ropuch).

      Usuń
    2. na pewno uda Ci się rozwiązać i tą zagadkę. powodzenia ;

      Usuń
  2. To bardzo ciekawe, właściwie nic nie wiem na temat ważek. U nas ich nie widać nawet nad rzeką. Świetny i bardzo interesujący post Aniko.
    Cieplutko pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Gdybyś miała oczko wodne, w które nie ingerowałabyś (np. czyszczenie dna, wymiana wody), a w nim i wokół trochę odpowiedniej roślinności, z pewnością pojawiłyby się ważki, a Ty miałabyś mniej komarów :-) Pozdrawiam

      Usuń
  3. Domniemane jajeczka to małżoraczki (Ostracoda).

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Owe "jajeczka" od początku wydały mi się podejrzane - zbyt ruchliwe w płytkiej, stojącej wodzie. Poza tym były większe niż ziarenka maku.
      Bardzo dziękuję za wyjaśnienie. Małżoraczki - nigdy wcześniej o nich nie słyszałam :-)

      Usuń