Złożone oczy ważki

Największą powierzchnię na głowie ważki zajmują oczy złożone, których kąt widzenia sięga 360 stopni. To m.in. dzięki doskonałemu (jak na owady) wzrokowi ważki są wyśmienitymi łowcami. 

Głowa i oczy żagnicy jesiennej

Porównując oczy szablaka i żagnicy (których wielkość ciała wyraźnie się różni) można zauważyć, że żagnica ma lepszy wzrok, gdyż jej oczy są większe i zawierają znacznie więcej gęsto rozmieszczonych maleńkich fasetek.

Głowa i oczy szablaka

Oczy ważek zbudowane są z około 30 tysięcy pojedynczych, sześciokątnych komórek (fasetek). Każda taka komórka jest pojedynczym okiem zaopatrzonym w drobniutką soczewkę. Każde oko posiada swój własny kąt widzenia. Wszystkie razem obejmują zatem bardzo szerokie pole, bez potrzeby poruszania okiem lub głową. Inną zaletą budowy tego typu oka jest to, że potrafi ono rozpoznać w ciągu sekundy około 300 obrazów (dla porównania: oko człowieka tylko 20). Dzięki temu wyrafinowanemu technicznemu rozwiązaniu ważka otrzymuje znacznie więcej informacji optycznych, co jest konieczne do szybkiego i precyzyjnego lotu, w czasie którego relatywnie porusza się otoczenie. W czasie lotu optyczne centrum ważek otrzymuje o wiele więcej informacji aniżeli w czasie spoczynku. Obraz powstający w fasetkowym oku ważki jest więc efektem współdziałania wysoko wyspecjalizowanych systemów szybkiego przebiegu w czasie i małej zdolności rozdzielczej na powierzchni oka.(źródło)

Wyjaśnienia pojęć: fasetka, oczy złożone (fasetowe), przyoczko

Omatidium (łac. ommatidium, lm ommatidia), fasetka – podstawowy element budowy oka złożonego. Ma kształt wydłużonego stożka. Zbudowane jest z przejrzystej rogówki pochodzenia oskórkowego, aparatu dioptrycznego, aparatu receptorycznego i izolacji pigmentowej. Każda fasetka posiada własną rogówkę, aparat dioptryczny, komórki barwnikowe i receptory i odbiera tylko wąski wycinek pola widzenia. Daje to obraz mozaikowy, który zostaje przetworzony w układzie nerwowym.
W oku złożonym pojedyncze omatidia znajdują się blisko siebie, a ich aparaty dioptryczne składają się na główną jego powierzchnię.
Liczba fasetek w oku jest zależna od gatunku – od jednej u mrówki z gatunku Pomera punctatissima do wielu tysięcy u ważek. Obraz odbierany przez poszczególne ommatidia składa się na obraz przypominający ten widziany na ekranie telewizora lub na monitorze komputera, a jego wyrazistość zależy od ilości fasetek ("rozdzielczości").

Głowa żagnicy sinej(Aeshna cyanea). Autor zdjęcia André Karwath aka Aka

Oczy złożone (oculi) , oczy mozaikowe, oczy fasetkowe (lp oko złożone – łac. oculus compositus) – rodzaj oczu występujący u owadów, wijów i niektórych skorupiaków. Składają się z ułożonych w charakterystyczny wzór mozaikowy omatidiów (fasetek).
Oko złożone dostrzega intensywność światła i jego zmiany, kontury obiektów, ale nie umożliwia ostrego widzenia kształtów. Pole widzenia oczu złożonych jest bardzo szerokie i może dochodzić nawet do 360° (u drapieżnych owadów, np. ważek).
Istnieją 2 typy oczu złożonych:

• oczy apozycyjne – występują u owadów dziennych (a zatem i u ważek). Każde z omatidiów jest otoczone komórkami barwnikowymi, które pochłaniają większość promieni świetlnych, a przepuszczają do soczewki tylko prostopadłe.
• oczy superpozycyjne – występują u owadów nocnych i wielu skorupiaków. Mają mniej omatidiów niż oczy apozycyjne, a ponadto izolacja optyczna między nimi jest wyraźnie mniejsza. Obraz przekazywany przez oczy superpozycyjne jest jaśniejszy od obrazu przekazywanego przez oczy apozycyjne, ale mniej ostry.

Oczy fasetkowe ważki. Zdjęcie: Dean Morley

Przyoczko (lm przyoczka), oczko (ocellus) – pojedynczy narząd wzroku występujący u stawonogów. Wyróżnia się przyoczka boczne (ocellus lateralis, stemma), obecne w liczbie 1–7 par na bocznej lub brzusznej części głowy larw owadów o przeobrażeniu zupełnym i u skoczogonków oraz przyoczka grzbietowe (ocellus dorsalis, ocellus anterior), o pojedynczym aparacie dioptrycznym i licznych receptorach, występujące w liczbie 1–3 par na czole u imagines i larw niektórych owadów o przeobrażeniu niezupełnym (m.in. u ważek).
Przyoczka nie odbierają obrazu, lecz mierzą natężenie i kąt padającego światła. Regulują i wspomagają pracę oczu złożonych. Zapewniają stałe widzenie przy zmiennej intensywności światła. Przy słabym oświetleniu zwiększają wrażliwość oczu złożonych, a przy nadmiernym oświetleniu ograniczają wrażliwość na światło.

Ważki posiadają 3 przyoczka grzbietowe: dwa pomiędzy oczami złożonymi a ciemieniem i jedno na środku pomiędzy ciemieniem a czołem.

Przyoczka żagnicy sinej(Aeshna cyanea). Autor zdjęcia André Karwath aka Aka

Pole widzenia: obszar widziany przez nieporuszające się oko. Pole widzenia człowieka to około 240° lub 180°, z których 100° do 140° przypada na widzenie obuoczne.

• kot -           200°, z czego 140° przypada na widzenie obuoczne
• pies -          240, z czego 30 do 60° przypada na widzenie obuoczne
• jastrząb -    300°, z czego 60-70° przypada na widzenie obuoczne
• ważka -       do 360°

Przy opisie pola widzenia podaje się wartość dla widzenia obuocznego i jednoocznego. Zakresy te zależą bezpośrednio od umiejscowienia oczu (z boku lub z przodu głowy), kształtu gałki ocznej oraz są związane z trybem życia zwierzęcia.

• kot (drapieżnik) – szerokie obuoczne i wąskie jednooczne
• królik (roślinożerca) – wąskie obuoczne (również z tyłu) i szerokie jednooczne

Szerokie pole widzenia umożliwia obserwacje otoczenia natomiast stereoskopowe widzenie (obuoczne) pozwala na ocenę odległości. Pole widzenia jest charakterystyczne dla poszczególnych zwierząt.
źródło: Wikipedia


USTALENIA

Ha! A więc to dlatego udaje mi się podejść ważki naprawdę blisko! Skoro wykonuję powolne ruchy przybliżając się na wprost, ważka, której wszystkowidzące oczy nie potrafią ocenić odległości, zwyczajnie nie zauważa, że dystans między nami się zmniejsza. Ważka widzi mnie jako obiekt, w jej ocenie nieruchomy element otoczenia, zatem ignoruje jak coś nieistotnego. Jej uwaga jest skierowana na przelatujące w pobliżu owady (ofiary, drapieżniki, partnerzy bądź rywale), czyli ruch dynamiczny.
Posiadając oczy dookoła głowy, ważka widzi "wszystko", ale nie posiada zdolności widzenia przestrzennego. Jest to zrozumiałe, gdy podchodzę do ważki siedzącej bokiem względem mnie (widzi mnie jednym okiem). Choć nie znalazłam informacji jaki kąt widzenia obuocznego posiadają ważki, to zdaje mi się, że nawet w sytuacji, gdy podchodzę do niej od przodu (czyli ważka patrzy na mnie obojgiem oczu) nie następuje u niej zjawisko polegające na dwupunktowej percepcji, w wyniku której powstają dwa, bardzo podobne do siebie obrazy otoczenia, które mózg składa w jeden obraz. Skoro nie widzi dwóch podobnych obrazów, ważka ma problem z orientacją co do odległości do obserwowanych przedmiotów oraz ich właściwości na podstawie różnic w obrazach uzyskiwanych przez oczy.
Nie znaczy to jednak, że nie jest zdolna do takiej oceny. Niejednokrotnie zauważałam, że ważka zmienia kąt ułożenia głowy (oczu) poprzez jej szybkie przekrzywienie jej czy zadarcie w górę (wygląda to dość zabawnie).
Ludzie pozbawieni jednego oka lub cierpiący na zeza także mają problemy z postrzeganiem odległości. Jednak w takiej sytuacji odległość może zostać określona, jeżeli człowiek poruszy głową zmieniając pozycję jedynego widzącego oka.
To właśnie robi ważka  :-).


968

budowa oczu ważki, ważka budowa oczu, oczy złożone ważek, oczy złożone owadów, przyoczka ważek, fasetki owady ważki, kąt widzenia ważek, liczba oczek prostych ważka, ważka jak widzi, czy ważka widzi odległość,