Wygląd i budowa larw ważek

Pokrój zewnętrzny larw ważek należących do Anisopiera (różnoskrzydłe) i do Zygoptera (równoskrzydłe) różni się w znacznym stopniu, podobnie jak wygląd form dorosłych.

Dzięki temu, w większości przypadków rozpoznanie gatunku ważki (a nawet płci) na podstawie wyglądu larwy jest możliwe, choć nie dotyczy to wszystkich, zwłaszcza początkowych stadiów larwalnych. Pewne cechy diagnostyczne są znacznie lepiej widoczne u larw starszych (czyli w późniejszych stadiach rozwoju). Niektóre larwy są na tyle podobne, że ich identyfikacja (w tym wylinki) jest możliwa dopiero w ostatnim stadium.

Ubarwienie - larwy ważek mają barwę szarą, oliwkową, jasno- do ciemnobrązowej (często cętkowaną) lub czarniawą, ułatwiającą kamuflaż w środowisku wodnym.
 

Przykłady różnych kształtów larw ważek.
Z lewej - szklarkowate (rodzaj Epithea), w środku - żagnicowate (rodzaj Anax), z prawej - świteziankowate (rodzaj Calopteryx)

Anisopiera charakteryzują się budową bardziej masywną i krępą, Zygoptera - budową smukłą i delikatną. Pod względem kształtu i innych właściwości budowy ciała, larwy ważek można podzielić na dwa główne typy:

• larwy masywne, krępe o kształcie wałeczkowatym. Na końcu szerokiego odwłoka widoczne są kolce (brak listkowatych skrzelotchawek). Te larwy dzielą się na pewne grupy z rozszerzonym, przysadkowatym odwłokiem i szyją zwężoną przy tylnej części głowy (fig. 3.) oraz na inne grupy - ze stożkowatym odwłokiem i grubą szyją, która ma tę samą szerokość co głowa (fig. 4.) - dot. Anisoptera
• larwy o kształcie smukłym, opatrzone trzema skrzelotchawkami o wyglądzie listków i umiejscowione na końcu odwłoka (fig. 5.) - dot. Zygoptera

Wylinka żagnicy okazałej

W tym sezonie nie miałam wielu sposobności do obserwowania ważek. Nie zebrałam też zbyt wielu "trofeów" w postaci zdjęć tych owadów, gdyż obecnie posiadanym aparatem z obiektywem 18-55 mm nie bardzo miałam jak je fotografować - bliżej podejść się nie dało, ani też dostatecznie  przyciągnąć obiektu, w dodatku ruchliwego.
Kilka razy odwiedzałam jednak Bajorko. W czerwcu spotkałam tam ważki płaskobrzuche, których dotąd nigdy nie widziałam na własne oczy. Później widywałam jeszcze szablaki, lecichy pospolite i południowe oraz pojedyncze żagnice okazałe (sine). Tych ostatnich nawet nie próbowałam fotografować (zawsze w locie), ograniczając się jedynie do obserwacji.
Raz zdarzyło mi się przez kilka minut obserwować samca, który jakby się przede mną popisywał. Latał wokół małej polany - na tyle szybko, że nie warto było go fotografować i na tyle wolno, że nie traciłam go z oczu. Dwa razy zbliżył się nawet do mnie, jakby chciał się przyjrzeć. Oddalając się wykonywał ciasną pętlę - czegoś takiego jeszcze nie widziałam.

Na początku września, pośród zarośli nad Bajorkiem, na wysokości ok. 40 cm nad powierzchnią wody, wypatrzyłam wylinkę żagnicy okazałej, prawdopodobnie samca. Wylinka o długości ok. 4 cm była w tak doskonałym stanie (gołym okiem nie było też widać żadnych pęknięć, ani białych nitek na tułowiu - wewnętrznych wyściółek większych przetchlinek), że aż przestraszyłam się, że larwa nie zdołała się opuścić swej powłoki. Dopiero gdy jej dotknęłam, przekonałam się, że jest pusta. Oto kilka zdjęć:

Wylinka żagnicy sinej (Aeshna cyanea)

Pióronóg zwykły - zdjęcia '16

Gatunek pióronoga zwykłego (Platycnemis pennipes) opisałam w ubiegłym roku. W niniejszym wpisie będę umieszczać zdjęcia pióronogów wykonane w roku 2016.
Od zeszłej jesieni fotografuję Nikonem D50 i, choć nie mogę zrobić nim takich zbliżeń, jakie bym chciała, przyznaję, że bardzo, ale to bardzo lubię ten aparat.
Pióronogi, zwłaszcza samiczki, są wdzięcznymi, mało płochliwymi modelami, co nie oznacza, że nie zdają sobie sprawy z mojego towarzystwa. Myślę, że to nie przypadek, że pozująca mi wczoraj samiczka niemal na każdym zdjęciu spogląda w obiektyw. Urodzona modelka :-)

Pióronóg zwykły (Platycnemis pennipes) - jedyny w Polsce gatunek ważki równoskrzydłej należącej do rodziny pióronogowatych (fot. 19 czerwca)

Pióronóg zwykły (Platycnemis pennipes) - samica

Przeobrażenie niezupełne ważek. Czy wyjątkowe?

Ważki należą do owadów przechodzących w swym rozwoju przeobrażenie niezupełne, co oznacza, że występują tylko następujące stadia rozwoju:
jajo → larwa pierwotna, czyli pronimfa (pronympha) → nimfa → imago.
Przypuszczam, że potocznie stadia te nazywane są tak: jajo, larwa, postać doskonała.
W przypadku przeobrażenia zupełnego stadia rozwoju są następujące:
jajo → larwa → poczwarka → imago.

Na pierwszy rzut oka widać, że w przeobrażeniu niezupełnym [dotyczącym m.in. ważek] "brakuje" stadium poczwarki. Jednak to nie wszystko. Choć Wikipedia, ani inne dostępne mi źródła nie definiują dokładnie czym jest larwa pierwotna, przyjmuję, że jest to pierwsze stadium larwalne, czyli larwa w konkretnym okresie życia: po wylęgu z jaja, lecz przed pierwszą wylinką.

Następnym stadium [wg źródła] jest nimfa, która definiowana jest jako ostatnie stadium larwalne owadów przechodzących przeobrażenie niezupełne i niektórych pajęczaków, objawiające się obecnością zawiązków skrzydeł. U części owadów [w tym ważek!] występują dwa stadia nimfy:

• pronimfa (pronympha) – u ważek jest to pierwsze stadium larwalne
• deutonimfa (deutonympha).

Zatem, zgodnie z powyższym, stadia rozwoju ważek przedstawiają się tak:
jajo → larwa pierwotna, czyli pronimfa (pronympha) → deutonimfa (deutonympha) → imago.

Larwa tężnicy wytwornej (Ischnura elegans) - autor zdjęcia: Charlesjsharp

Lecicha pospolita - SAMICA

Lecicha pospolita (Orthetrum cancellatum) – gatunek ważek różnoskrzydłych występujący w Europie i Azji. Jeden z najpospolitszych gatunków w Polsce. Imagines latają od maja do sierpnia.
Zdaje się jednak, że mogą występować nieco dłużej - ja sfotografowałam jedną samicę jeszcze 7 września.
Opis gatunku podałam  TUTAJ. Poniżej przedstawiam opis wyglądu samicy.

Samice lecichy pospolitej spotkałam już kilkukrotnie, ale były one znacznie starsze od tej ze zdjęcia poniżej. Dotąd sądziłam, że żółto ubarwiona samica jest niedojrzała, a okazuje się, że takie ubarwienie jest typowe dla samic z tego gatunku.

Lecicha pospolita (Orthetrum cancellatum) - tułów i odwłok samicy są żółte z ciemnym rysunkiem. Długość ciała (44)47-(49)53 mm, rozpiętość skrzydeł  77-(80)82 mm  (autor zdjęcia Michael Apel)

Jajeczka ważek

Rozród ważek rozpoczyna się w połowie lub pod koniec kwietnia (jako pierwsze pojawiają ubiegłoroczne ważki z rodzaju straszka Sympecma, które jako jedyne zimują w Polsce w postaci imago). Okres rozrodczy (oraz życie ważek) kończy się w zależności od warunków pogodowych - zazwyczaj z pierwszymi jesiennymi przymrozkami (19 października 2014 podczas spaceru wzdłuż Warty widziałam sporo kopulujących par szablaków, składających jaja w tandemach blisko brzegu!).

Samice, w zależności od gatunku - składają jaja (natychmiast po kopulacji - w tandemie, samotnie, bądź pod nadzorem samca) wkłuwając je w helofity/ hydrofity, mchy, gnijące drewno, muł, czy też zrzucają je prosto do wody, na podtopioną czy nawet wyschniętą ziemię itp.
Pałątka zielona (Lestes viridis) składa jaja w zwisające nad wodą gałązki drzew. Szablak czarny (Sympetrum danae) to jedna z niewielu ważek, która nie składa jaj wprost do wody. Wyrzuca z odwłoka jaja w pobliżu brzegu zbiornika, które potem lądują w wodzie.

Są również ważki mniej lub bardziej ściśle związane z konkretnym gatunkiem roślin np: żagnica zielona (Aeshna viridis) - osoka aloesowata (związek ścisły) czy żagnica torfowcowa (Aeshna subarctica) - torfowce (ten związek nie wydaje się być jednak tak ścisły jak u żagnicy zielonej).