Przedstawiam zdjęcia oraz opis gatunku Pantala flavescens, co prawda niewystępującego w Europie (kilka samic spotkałam w Egipcie), ale niezwykle interesującego. Jestem wręcz zafascynowana wędrówkami tego gatunku, który w ciągu roku, w czterech pokoleniach przemierza drogę od Himalajów do Afryki i z powrotem.
Poszukując informacji o gatunku (wyłącznie w źródłach obcojęzycznych - nie byłam w stanie wszystkiego przetłumaczyć i zrozumieć), dowiedziałam się wreszcie czym odżywiają się ważki w trakcie przelotu nad oceanem. Pierwszy raz przeczytałam o aeroplanktonie, całkiem urozmaiconym drobiazgu, który unosi się w powietrzu i to na znaczną wysokość.
 |
| Pantala flavescens [Fabricius, 1798], ang. Wandering Glider (wędrujący szybowiec) - gatunek ważki różnoskrzydłej z rodzaju Pantala. Uważany za najbardziej kosmopolityczny gatunek ważki - poza Europą i Antarktydą występuje właściwie wszędzie. |
 |
| Pantala flavescens to dobrze poznany gatunek migrujący, regularnie widywany przez załogi oceanicznych frachtowców, zwłaszcza jesienią, gdy z Indii, przez Malediwy, zmierza ku Afryce. |
 |
| Pantala flavescens - tułów oliwkowobrązowy, żółtawy do złotego, najczęściej jednolicie ubarwiony, owłosiony |
 |
| Pantala flavescens - długość ciała wynosi 44-51 mm, a rozpiętość skrzydeł od 72 do 84 mm |
 |
| Pantala flavescens - odwłok żółto-pomarańczowy, stożkowaty, pierwsze segmenty pogrubione. Środkiem odwłoka biegnie linia ciemnych plamek. Łączenia segmentów odwłoka podkreślone ciemniejszą linią. |
 |
| Pantala flavescens - skrzydła bezbarwne, bardzo długie i szerokie u nasady. Skrzydła pierwszej pary wyraźnie dłuższe. Samce zazwyczaj posiadają niewielkie zażółcenia w okolicy wierzchołków skrzydeł; cechę tę wykazują tylko nieliczne samice. |
 |
| Pantala flavescens (młoda samica) - oczy w górnej części brązowe, w dolnej niebiesko-szare, czoło jasnożółte, u starszych samców staje się czerwonawe |
 |
| Pantala flavescens - pterostigmy barwy od żółtej do brązowej, stosunkowo niewielkie |
 |
| Pantala flavescens - odnóża blade (w okolicy nasady) stają się czarne na pozostałej długości, z wąskim bladym paskiem |
Poniżej zamieszczam zdjęcia odwłoków samic (samców nie spotkałam), różniących się nieco ubarwieniem i rozkładem plamek - moim zdaniem wynika to z różnego wieku (dymorfizm wiekowy) oraz ewentualnych różnic osobniczych. Na wszystkich zdjęciach widać jednak, że przydatki analne są bardzo długie, szpiczaste i ciemnobrązowe. Wzdłuż odwłoka biegnie linia ciemnych plamek, które na ostatnich trzech segmentach rozlewają się szeroko i są niemal czarne. Od spodu odwłoka również przebiega ciemna linia.
Spośród pięciu zdjęć, dwa przedstawiają odwłok tej samej samicy. Przez długą chwilę próbowałam znaleźć cechy rozstrzygające (jedna czy dwie różne samice?) i nie było to łatwe. W końcu znalazłam sposób weryfikacji - zamiast nabawić się oczopląsu porównując kształt plamek wypatrzyłam drobinki, które przyczepiły się do odwłoka, stając się znakami rozpoznawczymi.
Kto chce nauczyć się rozróżniać ważki, inne owady czy rośliny, powinien ćwiczyć spostrzegawczość, dlatego nie zdradzę, które zdjęcia przedstawiają odwłok tej samej samicy :-)
 |
| Pantala flavescens - odwłok samicy |
 |
| Pantala flavescens - odwłok samicy |
 |
| Pantala flavescens - odwłok samicy |
 |
| Pantala flavescens - odwłok samicy |
 |
| Pantala flavescens - odwłok samicy widziany z boku. Na spodzie odwłoka również znajduje się ciemna linia |
--------------------------------
Pantala flavescens [Fabricius, 1798], ang. Wandering Glider (wędrujący szybowiec) – gatunek ważki różnoskrzydłej z rodzaju Pantala należącego do rodziny ważkowatych.
Uważany za najbardziej kosmopolityczny gatunek ważki - poza Europą i Antarktydą występuje właściwie wszędzie. Pantala flavescens najprawdopodobniej jest najszybciej rozwijającym się gatunkiem ważki - pełny cykl rozwoju od jajeczka do imago może zakończyć się w zaledwie 5 tygodni(!).
Występuje na terenie Ameryki Środkowej, Ameryki Północnej (w USA, wyjątkowo w południowej Kanadzie), Ameryki Południowej, w Afryki, Azji Południowej oraz na Bahamach, na Karaibach i Hawajach. Jest jedynym gatunkiem ważki występującym na Wyspie Wielkanocnej. Był też pierwszym gatunkiem ważki, który osiedlił się na Bikini po testach nuklearnych (przeprowadzanych w latach 1948-1958).
W Europie gatunek ten pojawia się niezmiernie rzadko - sporadycznie zaobserwowano nieliczne osobniki np. w Turcji, Grecji, na włoskich wyspach Lampedusa i Linosa (w 2012 r.) i na Wyspach Kanaryjskich (w 2013 r.), a nawet w obwodzie kaliningradzkim (2013 r.)
Długość ciała - 44-51 mm, w tym odwłok - 25-34 mm
Rozpiętość skrzydeł - 72 - 84 mm, długość skrzydła - 35-42 mm
Prędkość lotu - 5 m/s (18 km/h)
Siedliska - stałe i tymczasowe stawy, baseny i inne zbiorniki wodne, w tym także słonawe.
Opis wyglądu Pantala flavescens
- Oczy - w górnej części brązowe, w dolnej niebiesko-szare
- Czoło - jasnożółte, u starszych samców staje się czerwonawe.
- Skronie - biało-żółte do biało-brązowych
- Tułów - oliwkowobrązowy, żółtawy do złotego, najczęściej jednolicie ubarwiony, owłosiony
- Odwłok - żółto-pomarańczowy (u dojrzałych samców staje się pomarańczowo- czerwony), stożkowaty, pierwsze segmenty pogrubione. Środkiem odwłoka biegnie ciemna linia, która na ostatnich segmentach (S8-10) rozszerza się i staje się jeszcze ciemniejsza (ciemnobrązowa do czarnej). Łączenia segmentów odwłoka podkreślone ciemniejszą linią.
- Skrzydła - bezbarwne, bardzo długie i szerokie u nasady. Samce zazwyczaj posiadają niewielkie zażółcenia w okolicy wierzchołków skrzydeł; cechę tę wykazują tylko nieliczne samice. Skrzydła pierwszej pary wyraźnie dłuższe. Zdarzają się osobniki, których skrzydła mają żółte, oliwkowe, bądź brązowe zabarwienie. Na Wyspie Wielkanocnej występują osobniki o skrzydłach czarnych(!)
- Pterostigmy - stosunkowo niewielkie, barwy od żółtej do brązowej
- Nogi - blade (w okolicy nasady) stają się czarne na pozostałej długości, z wąskim bladym paskiem.
- Przydatki analne - ciemne, u samic bardzo długie i spiczaste, u samców mniej lub bardziej dwubarwne, ciemniejące po stronie zewnętrznej
Dymorfizm płciowy Pantala flavescens - występuje. Poza tym samce i samice wyglądają nieco inaczej w zależności od tego czy pochodzą z kontynentu, czy z wysp. Zasadniczo jednak skrzydła samców zawsze są ciemniejsze niż u samic.
Kontynent - u samców uda (najdłuższy odcinek nogi) są dłuższe i silniejsze; samce mają też dłuższe skrzydła przedniej pary, zaś tylne krótsze niż u samic.
Wyspy - ubarwienie obu płci zazwyczaj jest ciemniejsze; obie pary skrzydeł samców są dłuższe niż u samic, a długość uda jest taka sama dla obu płci.
Występują też inne różnice między osobnikami kontynentalnymi i pochodzącymi z wysp, w szczególności pod względem kolorystyki. Przedstawiciele wysp są zazwyczaj ciemniejsi.
Rozród Pantala flavescens
Gody odbywają się w locie i trwają od 30 sekund do nawet 5 minut. Samica może mieć kilku partnerów, ale kopuluje raz dziennie. Składa od ok. 500 do 2000 jaj. Jaja mają kształt elipsoidy obrotowej (ok. 1 mm długości i 0,8 mm średnicy).
Samice składają jaja (samotnie lub w towarzystwie samca) w tymczasowych stawach lub zbiornikach wypełnionych deszczówką dotykając odwłokiem do powierzchni wody.
Nierzadko można zobaczyć samice próbujące składać jaja na dachach świeżo umytych samochodów, na drogach asfaltowych lub innych błyszczących powierzchniach, wziętych za taflę wody.
Larwa - długość ciała od 24 do 26 mm. Jest jasnozielona, nakrapiania jasnobrązowo (zobacz TUTAJ - 3 zdjęcia).
Larwy rozwijają w ciągu (35)38-65 dni, dzięki czemu Pantala flavescens może wykorzystywać tymczasowe zbiorniki wody lub baseny. W ciągu roku pojawiają się trzy do czterech pokoleń. Krótki czas rozwoju oraz fakt, że larwy rozwijają się tylko w wodach sezonowych, rekompensuje brak kamuflażu przed drapieżnikami.
Wczesne stadia larwalne są niezwykle tolerancyjne w przypadku suszy, mogą przeżyć nawet kilka miesięcy w suchym błocie.
Faktyczny czas rozwoju larw nie jest możliwy do określenia z powodu ich ogromnej ruchliwości. Wydaje się jednak, że larwy mogą być bardzo wrażliwe na temperaturę.
Zachowania - Pantala flavescens są często spotykane w wielkich, mieszanych rojach wraz z Tramea transmarina, polujących na drobne owady. Żerujące w powietrzu roje, składające się w równej liczbie z samców i samic, mogą utworzyć się w dowolnym czasie - od świtu do zmierzchu.
Pantala flavescens niekiedy żerują w grupach liczących ponad 50 osobników, ale fotografującym nie gwarantuje to sukcesu - ważki są bardzo płochliwe i trudne do podejścia, rzadko kiedy siadają (mnie udało się jednak zaobserwować i sfotografować wyłącznie odpoczywające samice - zobacz TUTAJ).
Samce patrolują swoje terytoria o różnej długości, latając 1-2 m nad wodą.
Migracje
Nazwę rodzajową Pantala można przetłumaczyć jako "same skrzydła" i jest to bardzo trafne określenie - ważki z tego rodzaju charakteryzują się bardzo długimi i szerokimi skrzydłami, które pozwalają latać i szybować w nieskończoność (kilka godzin bez przerwy).
Pantala flavescens to dobrze poznany gatunek migrujący, regularnie widywany przez załogi oceanicznych frachtowców, zwłaszcza jesienią, gdy wiosenne pokolenie wędruje na południe np. wzdłuż wschodnich płyt morskich w Ameryce i Australii oraz pomiędzy Indiami a Wschodnią Afryką.
Ogromne ławice wędrowne dryfują z wilgotnym wiatrem, odżywiając się drobnymi owadami zawartymi w aeroplanktonie, w poszukiwaniu tymczasowych zbiorników wypełnionych np. deszczówką, które wykorzystują do rozrodu.
W trakcie tych wędrówek ważki podążają za sezonowymi deszczami wykorzystując do rozrodu np. tymczasowe zbiorniki wypełnione deszczówką, aby z niewiarygodną szybkością zakończyć cykl rozwojowy (od jajeczka do owada dorosłego). U innych gatunków ważek o podobnej wielkości, rozwój larwalny zwykle trwa dwa lata, natomiast Pantala flavescens udaje się dokonać tego w około 5 tygodni!
Temat wędrówek m.in. Pantala flavescens omówiłam już wcześniej - LINK.
Podobne gatunki
- Pantala hymenaea - gatunek siostrzany, ma podobne rozmiary i kształt, ale ubarwiony ciemniej, z bardziej czerwonawymi lub brązowawymi znakami, na tylnych skrzydłach posiada brązowe plamy (nie zawsze dobrze widoczne w czasie lotu) - zdjęcia
- Ważka czteroplama (Libellula quadrimaculata) - pomyłka możliwa tylko z pewnej odległości
- Sympetrum corruptum - szablak znacznie mniejszy, z żółtymi znakami na tułowiu i białymi na odwłoku; u samców występuje też wyraźne czerwone zabarwienie
- Tramea transmarina - zdjęcia
Wymieniłam gatunki, przez źródła uznane za podobne do Pantala flavescens, by wykluczyć ewentualną pomyłkę co do identyfikacji sfotografowanych przeze mnie ważek, które między sobą dość wyraźnie różniły się ubarwieniem ciała - zwłaszcza tułowia i odwłoka. Uważam zatem, że różnice te spowodowane są dymorfizmem wiekowym - młodsze ważki (tu: samice) są jaśniejsze, z białymi znakami na żółtym odwłoku.
Czy ktoś dostrzegł "grzywkę"? Tę kępkę krótkich włosków w miejscu gdzie kończy się linia łącząca oczy złożone (międzyocze) a zaczyna się trójkąt zagłowia.
Źródła - Wikipedia niemiecka, Wikipedia angielska, Odonata Central, Migratory Dragonfly Partnership, Dragonflypix,
Zobacz także - larwa, aeroplankton,
23002
Świetny opis i zdjęcia!
OdpowiedzUsuń