Czym się różni ważka? Równoskrzydła

Niniejszy wpis adresuję do osób, które ni stąd ni zowąd zainteresowały się ważkami i chciałyby je rozróżniać, lecz dotąd wiedzą o nich tyle, że ważka to... ważka, taki owad.
Mniej więcej tyle wiedziałam, gdy udało mi się sfotografować pierwszą w życiu ważkę, która usiadła nieopodal na ścieżce, którą przechodziłam. I, oczywiście, przepadłam  :-)
    Spróbuję przedstawić ważki w sposób przystępny i zrozumiały dla laików, mając w pamięci własną niewiedzę, kompletny brak rozeznania oraz poczucie zagubienia, gdy nie potrafiłam określić cech charakterystycznych sfotografowanego osobnika ani zrozumieć opisów gatunków, które czytałam (mnóstwo pojęć!).
W Internecie można znaleźć wiele stron ze zdjęciami i opisami gatunków ważek. Problem i frustracja pojawia się wtedy, gdy wrzucone do wyszukiwarki hasło, np. "czerwona ważka" przynosi wyniki w postaci kilku/nastu czerwonych ważek należących do różnych gatunków. Wszystkie są do siebie i podobne, i niepodobne zarazem, a porównanie ważki z własnego zdjęcia do którejkolwiek z nich, wydaje się być zadaniem niemożliwym do zrealizowania.

Zwłaszcza na początku przygody z ważkami miło jest osiągnąć sukces (zidentyfikować gatunek). Nie uważam za konieczne przekopywanie się przez dziesiątki opisów, z pozoru bardzo podobnych ważek, by w rezultacie... nie osiągnąć niczego poza mętlikiem i oczopląsem.
Chciałabym stworzyć najprostszą "mapkę", dzięki której poszukiwanie odpowiedzi na pytanie jak opisać ważkę czy jak ją zidentyfikować, stanie bardziej ukierunkowane - na konkretną rodzinę, rodzaj, a może i gatunek.
Bo wszystko da się ustalić, trzeba tylko(!!) zwrócić uwagę na konkretne części ciała, umieć je ocenić i nazwać - po to, by móc zrozumieć opis wytypowanego gatunku, a także nauczyć się "czytać" ważki ze zdjęć.

Ważka równoskrzydła jest długa i cienka, niczym igła sosny. Tu straszka pospolita (Sympecma fusca), samica

No to na rozgrzewkę parę danych ogólnych o ważkach :

• Ważki dzielą się na różnoskrzydłe (które mają cały czas rozpostarte skrzydła  =I= ) oraz równoskrzydłe (które w czasie spoczynku składają skrzydła wzdłuż ciała  II  lub trzymają je lekko rozpostarte  /\ ) 
• W Polsce występuje 47 gatunków ważek różnoskrzydłych (Anisoptera) 26 gatunków ważek równoskrzydłych (Zygoptera)
•  W Polsce odnotowano 73 gatunki ważek (praktycznie jest ich jednak 72), w Europie około 130, a na całym świecie ok. 6 tysięcy (tyle opisano).
• Ważki występują na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy.
• Ważki cechują się dymorfizmem płciowym, wiekowym, a czasem u osobników z danego gatunku występują odmienne formy ubarwienia. Zdarzają się też samice androchromatyczne (chłopczyce). To zróżnicowanie ubarwienia ciała w obrębie gatunku utrudnia identyfikację. Często jednak młody (niedojrzały) samiec jest ubarwiony podobnie jak samica ze swojego gatunku (dopiero później nabierze typowych dla samca barw).
  

Trudno jednym zdaniem scharakteryzować każdy gatunek ważki, jednak wskazówki zawężające krąg "podejrzanych" są cenne. Poniżej garść informacji dot. ważek równoskrzydłych (Zygoptera, ang. Damselflies):

Jeśli zaobserwowana lub sfotografowana ważka przypomina cienki patyczek i złożyła skrzydła, to jest to ważka równoskrzydła. Jeśli ważka w spoczynku ma skrzydła rozpostarte, to z pewnością jest to ważka różnoskrzydła.

Jeśli ważka-patyczek jest metalicznie ubarwiona i w spoczynku ma rozchylone skrzydła  /\ , to jest to któraś z sześciu gatunków należących do rodziny pałątkowatych Lestidae (z wyłączeniem straszek) - przykład

Ważka-patyczek, która ma duże, gęsto użyłkowane, efektowne skrzydła (np. zielone, granatowe, czarne, bursztynowe) to jedna z dwóch gatunków świtezianek (Calopteryx). Wygląda trochę jak motyl, prawda?
Autor zdjęcia  Andreas Eichler

Ważka-patyczek ubarwiona niebiesko-czarno to najpewniej samiec należący do rodziny Łątkowatych (Coenagrionidae), z wyłączeniem łunicy czerwonej. Prawdopodobnie nie będzie to również łątka zalotna, gdyż jej obecność odnotowano w Polsce tylko raz (90 lat temu).

Poniżej zestawienie odwłoków ważek równoskrzydłych z rodzaju Łątka w kolejności alfabetycznej nazw łacińskich. Na czerwono zaznaczyłam gatunki występujące pospolicie, co znacząco zawęża krąg poszukiwań do łątki: halabardówki, dzieweczki i wczesnej. Pozostałe gatunki są znacznie rzadsze - istnieje niewielka szansa ich spotkania.

Rysunki odwłoków samców ważek równoskrzydłych z rodzaju Łątka zaczerpnęłam ze strony Odonata,pl

Rysunki odwłoków samic z rodzaju Łątka zaczerpnęłam ze strony Odonata,pl

Niebiesko-czarna ważka równoskrzydła o czerwonych oczach to samiec oczobarwnicy większej lub mniejszej (rodzina łątkowatych, rodzaj Oczobarwnica). Trzeci gatunek z tego rodzaju, oczobarwnica jeziorna, ma niebieskie oczy i czarno-niebieskie odnóża.

Niemal całkowicie czerwona lub czerwono-pomarańczowa ważka równoskrzydła to łunica czerwona (Pyrrhosoma nymphula) z rodziny łątkowatych. To jedyna (w Polsce) czerwona ważka równoskrzydła. Uwaga - u samic występują jeszcze inne formy ubarwienia!

Ważka równoskrzydła o bardzo jasnych (białych) odnóżach (golenie wyraźnie poszerzone i kolczaste!) to pióronóg zwykły (Platycnemis pennipes).
Uwaga! Jest także ważka o białych udach (pozostałe części odnóży są ciemne) - to najmniejsza europejska ważka, iglica mała (gatunek chroniony prawem, ginący!) 

Ze względu na rzadkość występowania, jako ciekawostkę odnotowuję, że niebieskozielonkawa (z czarnymi znakami) ważka równoskrzydła o nadzwyczaj dużych przydatkach analnych (na końcu odwłoka) to samiec łątki zielonej (gatunek wymierający i prawnie chroniony!) - zobacz zdjęcia

Systematykę ważek równoskrzydłych wraz z krótkim opisem rodzin (4) i rodzajów (11) przedstawiłam w notatce "Zygoptera - informacje ogólne".

Nie jestem specjalistką od ważek równoskrzydłych, i szczerze mówiąc, zamierzałam prześlizgnąć się przez ich temat, by przejść do identyfikowania ważek różnoskrzydłych. Notatka zrobiła się jednak już dość długa, zatem o ważkach równoskrzydłych napiszę osobno.
Dodam tylko, że podczas kontemplowania wyglądu napotkanej/sfotografowanej ważki równoskrzydłej, o ile nie jest to pióronóg, oczobarwnica, łunica czy świtezianka (tak łatwo rozpoznawalne!), należy zwracać uwagę na wszelkie znaki na odwłoku, paski na tułowiu, plamki z tyłu głowy, a także barwę oczu, no i płeć.

Ważki równoskrzydłe są maleńkie (cienkie), a różnią się jeszcze drobniejszymi szczegółami, i to wieloma. Na razie nawet nie próbuję identyfikować ważek równoskrzydłych podczas obserwacji. Zadowalam się określaniem rodziny, a czasem i rodzaju. Dopiero później głowię się nad zdjęciami :-)
Faktem jednak jest, że coraz lepiej umiem patrzeć na ważki, zwracać uwagę (i zapamiętywać!) na różne szczegóły, a w rezultacie - sprawniej je identyfikować. O co chodziło mi od samego początku.    

-------------------------------------------------

- Czym się różni kanarek?
- ...??
- Ma jedną nóżkę bardziej!

W czasach gdy o ważkach wiedziałam tyle, że co nic, w tym starym dowcipie dostrzegłam drugie dno. Jakieś takie... jakby szydercze. I tak było - wszystkie ważki miały odwłok/tulów/oczy/wzory/plamki itd. ... bardziej, czyli nie wiadomo jakie.


Pomocne strony:
Ważki Polski - Wikipedia
Ważki.pl - systematyka z linkami do opisów poszczególnych  gatunków
Ważki równoskrzydłe - Wikipedia
Odonata.pl - klucz do oznaczania ważek z rodziny Łątkowatych (Coenagrionidae)
Lista kolorów - przydatna przy określaniu ubarwienia


24.14.

identyfikacja ważek równoskrzydłych, odróżnianie ważek poradnik, rozróżnić ważki równoskrzydłe wskazówki, równoskrzydłe rozróżnianie ważki zachwycone, oznaczanie gatunków ważki zachwycone, informacje gatunki ważki zachwycone,