Początkowo ocena płci sfotografowanych ważek wydawała mi się zadaniem nierealnym, ale teraz zaczynam dostrzegać już istotne szczegóły. Nie ma problemu jeśli widać ważkę z boku - od spodu na drugim segmencie odwłoka (tuż za tułowiem) znajduje się wtórny aparat kopulacyjny samca. Wystaje wyraźnie.
Wszystkie odwłoki ważek, niezależnie od płci, zakończone są przydatkami analnymi, ale na odwłokach
samców dodatkowo występuje pierwotny i wtórny aparat kopulacyjny - dwa aparaty to wyjątek wśród owadów.Aparat pierwotny samca znajduje się pod spodem odwłoka między ósmym a dziewiątym segmentem (prawie na końcu) i czasem jest niewidoczny, gdy patrzymy z boku. To tam wytwarzana jest sperma, którą samiec przenosi tuż przed kopulacją do aparatu wtórnego.
Wtórny aparat kopulacyjny (kształt odmienny i charakterystyczny dla każdego gatunku - zawsze widoczny) to miejsce, z którego samica pobiera spermę podczas kopulacji. Nie stwierdzono dotąd, by w wyniku kopulacji między partnerami różnych gatunków występowało powstanie krzyżówek. Przyjmuje się, że narządy kopulacyjne samca danego gatunku pasują tylko do narządów płciowych samicy tego samego gatunku, jednak z pewnością znaczenie kluczowe mają geny.
Podczas kopulacji samiec wykorzystuje swoje narządy analne, którymi chwyta samicę (za potylicę), a następnie przytrzymuje podczas kopulacji, a później także podczas składania jaj. Zatem kształt narządów analnych samców jest inny u każdego gatunku.
Narządy analne składają się z części zewnętrznych (górnych) i wewnętrznych (dolnych) i są dopasowane do kształtu kształtu głowy, a konkretnie potylicy (Anisoptera) lub przedplecza (Zygoptera) samicy, co utrudnia (ale nie uniemożliwia!) pochwycenie samicy innego gatunku.
 |
| Samiec szablaka L2013-08-24 |
Ciekawe jak działają dolne narządy analne samca - czy wraz z narządami górnymi chwytają głowę samicy na zasadzie szczypiec?
Pewną wskazówką pomocną w rozróżnianiu płci jest to, że odwłoki ważek różnoskrzydłych są bardziej zróżnicowane pod względem kształtu i koloru (intensywniejszego, barwniejszego u samców. W przypadku szablaków odwłoki są najczęściej czerwone z wyjątkiem szablaka czarnego). Intensywne ubarwienie samców przyciąga uwagę samic, świadczy o dobrym zdrowiu i sile wieku samca.
W przypadku ważek, oprócz dymorfizmu płciowego, występuje również dymorfizm wiekowy, najbardziej widoczny w ubarwieniu, które zmienia się w trakcie dojrzewania, osiągając największe nasilenie w okresie rozrodu, po czym blednie, szarzeje lub brunatnieje na starość. Większość ważek traci swe barwy wkrótce po zakończeniu życia - nie warto zatem uśmiercać ważek i tworzyć kolekcje jak w przypadku motyli. Brr!
 |
| Nawet na tak kiepskim zdjęciu widać wtórny aparat kopulacyjny i duże narządy analne samca szablaka L2013-09-08[3] |
Podczas fotografowania ważek towarzyszyły mi tak wielkie emocje, że nawet przez myśl nie przemknęło mi zastanawianie się nad płcią spotkanego osobnika. Liczyło się tylko to czy uda się zrobić choćby kilka zdjęć (i jak wyjdą?), jak blisko uda się podejść, by nie spłoszyć i - na szczęście - dążenie do tego, by zrobić różne ujęcia: na wprost, z boku, z góry, a nawet i od dołu. Zdarzało mi się i tak, że warunki w ogóle nie pozwalały na fotografowanie (silny wiatr, zbyt mocne lub zbyt słabe nasłonecznienie, wyczerpany akumulator), ale znajdowałam się bardzo blisko ważki, która spokojnie siedziała na swym stanowisku. Były to chwile, kiedy mogłam przyglądać się im bezpośrednio, odpuścić sobie walkę z aparatem i po prostu... pobyć w jej towarzystwie. Po chwili emocje myśliwego opadały, zaczynałam słyszeć wiatr i odgłosy łąki czy lasu, czuć promienie słońca i... wzruszającą obecność ważki. Było to tak wspaniałe uczucie, że odchodząc żegnałam się z nią mówiąc "dziękuję ci".
Ale wracając do sprawy rozróżniania płci - dla mnie staje się to (pomału) możliwe tylko na podstawie analizy powiększonych zdjęć. Ważka, tak naprawdę, jest maleńka i bardzo trudno zauważyć tak drobne szczegóły jak obecność wtórnego aparatu kopulacyjnego. Określenie płci, wieku, a co najważniejsze gatunku na podstawie ubarwienia nie jest sprawą łatwą, choć po zdobyciu większego doświadczenia, jak najbardziej, jest możliwe.
Próba określenia płci na podstawie widoku z lotu ptaka to dla mnie odrębny temat, omówię go zatem osobno.
1 239
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz