Niedawno przedstawiłam i opisałam oczy ważek, które wśród owadów posiadają najlepszy wzrok (za to mają małe antenki). Dla porównania przedstawiam kilka przykładów (zdjęć) innych gatunków owadów, by pokazać jak małe (słabiej rozwinięte), w porównaniu do ważek, mają oczy. Przy okazji można zobaczyć także ich czułki, a czasem i pseudoźrenicę.
 |
| Długoskrzydlak sierposz (Phaneroptera falcata) posiada cieniutkie i bardzo długie czułki, które... nie zmieściły się w kadrze. (więcej zdjęć) |
 |
| Długoskrzydlak sierposz posiada małe, wypukłe i dobrze rozwinięte oczy. Nitkowate czułki, dłuższe niż ciało, złożone są z więcej niż 30 członów niewyraźnie odgraniczonych. Czułki osadzone między oczami ponad linią łączącą dolne brzegi oczu. (Jeszcze więcej zdjęć z bliska) |
 |
| Bielinek rzepnik (Pieris rapae syn. Artogeia rapae) - ten motyl ma jasne oczy, widać więc i pseudoźrenicę |
 |
| Motyl polowiec szachownica - wygląd głowy i oczu |
 |
| Motyle dzienne posiadają czułki buławkowate. Tu: polowiec szachownica (więcej zdjęć) |
Czułki motyli składają się z segmentów - od kilkunastu do ponad stu (najkrótsze mają motyle z rodziny Hepialidae, najdłuższe - Adelidae).
Ze względu na wygląd czułki określane są jako:
- nitkowate (część Noctuidae, większość Microlepidoptera),
- szczeciniaste (np. u niektórych samic Geometridae),
- buławkowate (motyle dzienne - Rhopalocera),
- wrzecionowate (Sesiidae),
- piłkowate,
- grzebykowate,
- pierzaste (u samców - np. Saturnidae czy Lymantriidae).
Czułki motyli na całej długości pokryte są chemoreceptorami. Chemoreceptory to komórki nerwowe umieszczone na powierzchni egzoszkieletu, reagujące na obecność wielu związków chemicznych (zapach kwiatów, feromony partnera). Chemoreceptory działają na zasadzie klucza i zamka - cząsteczka związku chemicznego po dotarciu do receptora dopasowuje się do zakończenia nerwowego. To dopasowanie generuje sygnał wysyłany do komórki nerwowej, informujący motyla o znalezieniu źródła danej substancji (warto zauważyć, że podobne receptory znajdują się u motyli również na stopach - informują o znalezieniu pokarmu, ale też - w przypadku samic - o znalezieniu odpowiedniej dla danego gatunku rośliny żywicielskiej).
Wrażliwość danego gatunku motyla na zapachy można z grubsza ocenić po wielkości i kształcie czułków: im większą mają powierzchnię, tym więcej znajduje się na nich receptorów węchowych.
Narządy węchu o motyli działają wybiórczo, i np. zapach feromonu płciowego (hormonu wydzielanego przez samicę dla przywabienia samca), może być przez niektóre samce (np. pawic) odebrany z odległości 10 km, co bije na głowę węch np. psa. Badania takie przeprowadził m.in. francuski entomolog J. H. Fabre. (źródło)
U nasady czułków zlokalizowany jest narząd Jonsona, dzięki któremu motyle wiedzą o położeniu własnego ciała (zwłaszcza w trakcie lotu).
 |
| Pluskwiak z rodziny tarczówkowatych posiada czułki członiaste. Na brzegach głowy widoczne oczy, a pomiędzy nimi maleńkie przyoczka (odorek zieleniak) |
 |
| Pluskwiak z rodziny tarczówkowatych - on również posiada przyoczka. Tarczówkowate (Pentatomidae) - rodzina owadów z podrzędu pluskwiaków różnoskrzydłych. Cechą charakterystyczną jest sięgająca do połowy odwłoka tarczka, pięcioczłonowe czułki, dwu lub trójczłonowe stopy oraz głowa tworząca trójkąt z przedpleczem. |
 |
| Odorek zieleniak (Palomena prasina) – gatunek owada z rzędu pluskwiaków. Ha, na zdjęciu powyżej to prawdopodobnie także ten sam gatunek - w ciągu lata ma barwę zieloną, lecz jesienią brunatnieje. Zimuje jako owad dojrzały, który wiosną znowu odzyskuje zielone ubarwienie. |
 |
| Strojnica baldaszkówka, strojnica włoska (Graphosoma lineatum) - pluskwiak różnoskrzydly |
 |
| Rynnica topolowa - oczy i czułki |
 |
| Konik pospolity |
 |
| Złotook posiada bardzo długie czułki i duże oczy |
Czułki owadów
Czułki, u owadów zwane antenami, to wyrostki różnej budowy umieszczone zwykle przy otworze gębowym, ruchome i bogato unerwione, pełnią rolę narządów zmysłu (czuciowo-węchowych i smaku). Owady, jedna z grup stawonogów (należą do nich także skorupiaki i pajęczaki) posiadają jedną parę czułków (anten). Mogą mieć one różną budowę w obrębie tego samego gatunku (dymorfizm płciowy) jak i w różnych fazach rozwojowych.
Czułki składają się z :
- członu podstawowego, zwrotnego trzonka
- obrączki (zwrotnika)
- krótszej lub dłuższej wici (biczyka).
Wyróżnia się dwa typy budowy czułków: równoczłonowe i różnoczłonowe.
Czułki mogą być członiaste lub wiciowe.
Ilość członów wchodzących w skład wici oraz ich rozmiary i kształty są różne, stanowią więc ważne cechy systematyczne.
W zależności od budowy wyróżnia się czułki:
- blaszkowate,
- buławkowate (np. motyle dzienne)
- grzebieniaste,
- klamrowe (klamrowate),
- kolbkowate,
- łuskowate,
- maczugowate,
- nitkowate,
- orzęsione,
- nagie,
- paciorkowate,
- pałeczkowate,
- perełkowate,
- pierzaste,
- piłkowane,
- proste,
- szczeciniaste,
- szczecinowate (np. u ważek)
- ząbkowane,
- załamane.
 |
| Przykłady wyglądu czułków u owadów. Autor: L. Shyamal. Niestety, nie znalazłam nic lepszego. |
Przedstawione tu (przykładowe) owady mają mniejsze i pewnie słabiej rozwinięte oczy, natomiast posiadają znacznie większe czułki. Być może jest to pewna rekompensata? Na pewno jednak taka budowa jest dostosowana do ich trybu życia.
Ważki są owadami drapieżnymi - one nie spijają nektaru, ani nie podgryzają liści. Aby jeść muszą aktywnie polować i ścigać zdobycz.
Owady drapieżne – grupa ekologiczna owadów, drapieżniki, obejmująca gatunki mięsożerne (rodzaj pokarmu) jak również gatunki aktywnie polujące (sposób zdobywania pokarmu). Dieta ta może dotyczyć całego cyklu życiowego lub larwy mogą inaczej odżywiać się niż dorosłe (imago).
Do owadów drapieżnych zaliczamy gatunki, których osobniki rozwijają się kosztem więcej niż jednej ofiary. Najczęściej drapieżnik jest większy od ofiary, a kontakt drapieżcy z ofiarą jest zazwyczaj krótkotrwały.
Drapieżne owady stosują różne sposoby polowania, np.:
- zasadzkę ( larwy trzyszczy, zajadki),
- aktywną pogoń (ważki, świetlikowate)
- zastawienie pułapki (larwy chruścików, np. Cyrnus, Holocentropus).
Very nice macro shots. I love it
OdpowiedzUsuń