Szablak późny Sympetrum striolatum - SAMIEC

Szablak późny (Sympetrum striolatum) należy do grupy żółtonogich. Dawniej nazywany był szablakiem podobnym ze względu na podobieństwo do szablaka zwyczajnego (niekiedy uważany jest nawet za jego podgatunek). W pewnych przypadkach bywa mylony także z szablakiem krwistym, choć nie powinien, gdyż krwisty ma nogi czarne.
Jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie i Azji. Występuje również wokół Morza Śródziemnego (tam występuje przez cały rok). W północnej Skandynawii występuje rzadko.
Szybko kolonizuje nowo utworzone zbiorniki, migruje nawet do nadmorskich kąpielisk (np. w Irlandii), mimo, że nie ma tam odpowiednich obszarów lęgowych. Jest to jeden z najbardziej powszechnych gatunków ważek w Europie, a populacja nie wykazuje tendencji spadkowej.
Szablak późny zasiedla różne wody: jeziora, stawy, kanały, wolno płynące rzeki, oczka wodne w ogrodach, może rozmnażać się także w wodach lekko słonawych. Preferuje ciepłe wody stojące, płytkie i słabo zarośnięte (np. nowo utworzone), o piaszczystym dnie. Lubi zbiorniki antropogeniczne (stworzone przez człowieka) np. żwirownie, piaskownie, a także starorzecza i rowy. Bardzo często można go spotkać także z dala od wody, np. odpoczywającego na wierzchołkach roślin w lesie.

• Długość ciała: od 35(38) do 40(45) mm, samce są większe od samic
• Rozpiętość skrzydeł 50(55) - 60(65) mm     
• Czas występowanie imagines - od czerwca(lipca) do października (listopada?)
• Obszar występowania w Polsce - niemal cały kraj do wysokości 725 m n.p.m. W północno-wschodniej części kraju występuje rzadko i tylko lokalnie.

Opis wyglądu samca szablaka późnego:

• nogi z (blado)żółtymi, kremowymi lampasami
• pterostigmy - brązowoczerwone
• skrzydła -  bezbarwne z czarnymi żyłkami.
• odwłok - jasno czerwony, czerwonawy, brudnoczerwony, pomarańczowo-czerwony
• odwłok - dość równy na całej długości (brak wyraźnego przewężenia)
• znaki na odwłoku - po bokach czarne plamki (trójkątne, zwrócone wierzchołkami ku tułowiowi), małe czarne plamki na wierzchu S8 i S9
• tułów - brązowo-czerwony lub brązowy (śródplecze); po bokach dwa żółte (szerokie i jaskrawe) pasy, pomiędzy nimi pas czerwonawy (cecha charakterystyczna!)
• oczy - jasnobrązowe (góra), żółtawo-brązowe, żółtawo-zielone, bure (dół)
• brak czarnego szwu między okiem a czołem (cecha charakterystyczna!!)
• czoło, nadustek i warga górna - jasne
• ubarwienie dojrzałych samców czerwonawe, pomarańczowo-czerwone; niedojrzałe - ubarwienie żółtawe do jasnobrązowego (jak u samic), pasy na bokach tułowia u młodych samców są jaskrawo żółte przedzielone czerwonym pasem; czerwone są również okolice bioder, stary samiec brązowieje, a pasy na bokach tułowia tracą jaskrawość, na skrzydłach pojawia się brązowawy odcień

Zachowania szablaka późnego:

• lubi siadać na ogrodzeniach, przewodach, gałązkach, wysokich suchych roślinach i tam czatować na (przelatującą w pobliżu) zdobycz
• wtapiając się w otoczenie i zajmując odpowiednią pozycję robi zasadzki na swoje ofiary - gdy np. muszka przelatuje w pobliżu, rozpoczyna pościg i dogania ją w locie
• lubi czatować na ziemi, przysiadać na jasnym podłożu (np. kamieniach) niemal przylegając do niego (ogrzewa się?)
• pozostaje aktywny nawet w niższych temperaturach otoczenia, częściowo dzięki umiejętności znajdowania nasłonecznionych miejsc, gdzie ogrzewa się w ciepłych promieniach słońca.
  Ponieważ wielokrotnie powraca do nasłonecznionego miejsca można przewidzieć, gdzie będzie miał zamiar wylądować - stąd dość łatwo uchwycić go w kadr
• w odpowiednich obszarach łowieckich znajdujących się z dala od wody samce nie przejawiają zachowań terytorialnych i można je spotkać w nawet dużej grupie
• szablak napotkany późnym latem lub u progu jesieni to, z dużym prawdopodobieństwem, szablak późny - niekiedy to ostatnie szablaki sezonu

Zachowania rozrodcze
Nad wodą samce pilnują swoich terytoriów przeganiając nawet znacznie większe od siebie ważki.
Samiec trzyma samicę w tandemie i huśta nią nad wodą w dół i do przodu, na wysokości około 40 cm. W największym wychyleniu samica uwalnia część zapłodnionych jaj, które spadają do wody.
Pierwsze jaja są składane w tandemie, lecz po kilku minutach samiec uwalnia samice. Ona sama pozostaje nad wodą nadal składając jaja, a dogląda ją będąc w pobliżu i przegania inne samce. Zwykle jaja są składane w mule bardzo płytkich wód lub na powierzchni wód głębszych, gdzie szybko opadają na dno. Larwy żyją w różnego rodzaju wodach, zwykle na dnie lub pomiędzy roślinami wodnymi. Osobniki dorosłe zawsze pojawiają się już po roku.

Tutaj można zobaczyć wylinkę szablaka późnego (zdjęcie nr 4), a także wygląd samca dojrzałego, niedojrzałego oraz samicy.

W porównaniu z innymi gatunkami szablak późny (samiec) różni się:

• od szablaka krwistego - samce są nieco większe, bardziej pomarańczowe niż krwistoczerwone, mają słabo przewężony odwłok, żółte paski na nogach, na odwłoku występuje linia czarnych plamek, linia brzuszna tułowia jest prosta (u krwistego III segment wyraźnie zwężający się ku odwłokowi); inny wygląd wtórnego narządu kopulacyjnego
• od szablaka wędrownego - czarne (nie czerwonawe) żyłki na skrzydłach
• od szablaka żółtego - brak rozległych zażółceń na skrzydłach

Aż korci mnie, by już wskazać szablaki późne z mojej kolekcji, ale najpierw opiszę kilka okazów na podstawie zdjęć m.in. ze strony DragonflyPix. Swoją drogą, zachęcam do oglądania fotografii ważek na tej stronie, gdyż istnieje możliwość przyjrzenia się wybranym detalom w powiększeniu. Dzięki owej lupie moje opisy są dość dokładne.
Podobnych zdjęć do poniższego jest tam kilka, ale decyduję się na opis jednego z nich - tu dobrze widać tułów.

Samiec szablaka późnego (Sympetrum striolatum)
Copyright © DragonflyPix.com. Reproduced here with the artist's permission.

Dr 022 i Dr 369 (powyżej) - dojrzały, typowo ubarwiony samiec widziany z boku - w tej pozycji, moim zdaniem, nie sposób go pomylić z innym. Najbardziej zwraca uwagę tułów: brązowe śródplecze, wyraźnie zabarwione pleuryty (płytki boczne) - żółty szeroki pas, węższy czerwonawy i znów szeroki żółty. Linia brzucha prosta. Oczy brązowe (góra), brązowawo-żółtawe lub zielonawe (dół), widoczna biała linia oddzielająca części oka. Brak szwu między okiem a czołem. Czoło i ciemię jasne, brązowawe. Nogi czarne z jasnobrązowymi lampasami. Skrzydła bezbarwne, żyłki czarne, pterostigmy ciemnobrązowe. Nasady skrzydeł czerwone. Odwłok pomarańczowo-czerwony (wierzch), dość jasny, niejednolicie ubarwiony. Na boku odwłoka pojawia się kolor jasnobrązowy. Najdłuższy S4, S5 i S6 równej długości, następne segmenty coraz krótsze. Na 4-5 ostatnich segmentach, po bokach widoczne czarne trójkątne znaki. Widoczne przetchlinki (żółtawe na początku i ciemniejące ku końcowi odwłoka). Przydatki analne czerwonawe, w kolorze odwłoka. Dolna krawędź odwłoka podkreślona czarną linią. Łączenia segmentów początkowo czerwonawe, ku końcowi odwłoka stają się jasne i dobrze widoczne, zwłaszcza poprzez kontrast z czarną linią tuż za łączeniem. Spód odwłoka - do czwartego segmentu możliwy szary nalot.

Samiec szablaka późnego (Sympetrum striolatum)
Copyright © DragonflyPix.com. Reproduced here with the artist's permission.

Dr 316 - samiec widziany z góry. Tutaj ocena gatunku staje się znacznie trudniejsza, zwłaszcza gdy nie można stwierdzić czy jest szew między okiem a czołem. Ale tutaj widać, że nie ma. Oczy czekoladowo-wiśniowe (góra). Czoło brązowe, ciemię nieco ciemniejsze. Środplecze brązowe (lekko widoczny rysunek -linie), ale jego ostatnia część (przed listkami) w nieco innym odcieniu. Listki brązowo obramowane, rozstęp między tergitami śródplecza różowawy. Nasady skrzydeł czerwone na tle jasnobrązowego śródtułowia i nieco ciemniejszego zatułowia. Skrzydła z czarnymi żyłkami, ale u samej nasady widoczne śladowe zażółcenia. Początkowy fragment żyłek kostalnych jest czerwonawy. Pterostigmy czerwono-brązowe. Łączenie odwłoka z tułowiem zaznaczone dwoma czarnymi pierścieniami. Odwłok czerwonawo-żółtawy z widocznymi przetchlinkami. Brak przewężenia w widoku z góry, choć w widoku z boku występuje na S4 i S5. Segmenty 7 i 8 wydają się szersze. Łączenia segmentów czerwone między pierwszymi i jasne (widoczne) na dalszych. Segmenty środkowe jaśniej, bardziej żółtawo ubarwione, pozostałe - czerwonawe. Pionowe kreski podkreślające łączenia segmentów początkowo znajdują się w znacznej odległości, a na ostatnich - tuż za łączeniem. Narządy analne długie, wąsko rozstawione, czerwonawe.

Dojrzały samiec szablaka późnego Sympetrum striolatum                  autor zdjęcia Loz

Bardzo dojrzały samiec szablaka późnego widziany z boku. O jego dojrzałości, a nawet oznakach starzenia świadczy(?) zbrązowienie boków tułowia - żółte pasy niemal zanikły. Mylącą może być jasna smuga na śródpleczu jak u szablaków zwyczajnych (chyba, że jest to refleks światła). W tej sytuacji rozstrzygającą wskazówką jest nieobecność szwu między okiem a czołem. Odwłok dość jednolicie pomarańczowo-czerwony z bardzo jasnymi łączeniami między ostatnimi segmentami! Widoczne przetchlinki. Oczy brązowe (góra) i burozielone (burobrązowe) - dół. Czoło brązowawe, ciemię nieco ciemniejsze. Na śródpleczu widoczne cieniutkie linie (rysunek)

Niedojrzały samiec szablaka późnego Sympetrum striolatum                     autor zdjęcia Quartl

I jeszcze opis młodocianego samca, który ubarwieniem przypomina samicę (różnica - obecność wtórnego aparatu kopulacyjnego) - jest jasny, brązowawo-żółtawy. Oczy jasnobrązowe, niemal beżowe (góra), jasnozielone (dół). Czoło żółtawe,ciemię jasnobrązowe. Brak szwu między okiem a czołem. Śródplecze jasnobrązowe (jak oczy) z białawymi prostymi smugami). Boki tułowia wyraźnie żółte. Nasady skrzydeł i śródtułów i zatułów - jasnobrązowe, żółtawe. Odwłok jasnobrązowo-żółty z mało widocznymi znakami na bokach, czarna krawędź, łączenia segmentów podkreślone ciemnymi kreskami. Na 8 i 9 segmencie małe czarne trójkątne plamki. Najdłuższy S 4. Narządy analne jasne, w kolorze odwłoka. Skrzydła - czarne żyłki, pterostigmy szare (niewybarwione?)


A zatem po czym rozpoznam samca szablaka późnego?  Z pewnością po:

• braku szwu między okiem a czołem
• bokach tułowia: dwóch szerokich żółtych pasach na pleurytach pomiędzy którymi znajduje się pleuryt czerwonawy.
• pomarańczowo-czerwonym odwłoku (niejednolicie ubarwionym) z widocznymi przetchlinkami (często żółtymi)
• wyraźnych jasnych łączeniach ostatnich segmentów 
• delikatnym rysunku (cienkie ukośne linie) na śródpleczu
• braku przewężenia odwłoka w widoku od góry (segmenty 7 i 8 najszersze)

Dodatkowo po:

• małych czarnych plamkach na S8 i S9
• delikatnych, niezbyt widocznych trójkątnych znakach na bokach odwłoka (z góry raczej niewidoczne)
• czarnych żyłkach  (możliwe śladowe zażółcenia u nasady) na bezbarwnych lub lekko brązowych (u starych) skrzydłach
• ciemnych liniach podkreślających łączenia segmentów (im bliżej końca odwłoka, tym bliżej łączenia)

Czy samca szablaka późnego można pomylić z samcem szablaka zwyczajnego?
Nie, jeśli zwrócić uwagę na, choćby, trzy szczegóły:

• brak szwu między okiem a czołem - czasem to jedyny istotny wskaźnik
• ubarwienie boków tułowia (te żółte pasy), choć u starych (zbrązowiałych) zanikają
• zdecydowanie mniej intensywne ubarwienie odwłoka - jest ono jakby powierzchowne, niegłębokie, pomarańczowo-czerwonawe, przechodzące nawet w żółtawy lub jasnobrązowy lub - u starych - brązowawy.

W swojej kolekcji zdjęć posiadam cztery samce szablaka późnego, ale ich podobizny i krótkie relacje ze spotkań z nimi przedstawię osobno.

2 400

szablak późny opis zdjęcia, szablak późny opis gatunku, Common Darter male, Sympetrum striolatum, szablak późny samiec wygląd, szablak późny różnice, szablak późny obrazy, szablak późny ważki zachwycone