Szablak żółty Sympetrum flaveolum SAMIEC

Szablak żółty (Sympetrum flaveolum) należy do grupy żółtonogich. W Polsce jest gatunkiem pospolitym. Ponadto występuje w całej Europie (także w Skandynawii czy Wielkiej Brytanii) oraz w północnej i środkowej części Chin; w Pirenejach spotykany nawet na wysokości 2.500 m n.p.m.). Sympetrum flaveolum jest jednym z pięciu środkowoeuropejskich gatunków szablaka.
Zasiedla ciepłe wody stojące wszelkiego typu (np. małe, płytkie zbiorniki oraz wypełnione wodą rowy); można go spotkać w pobliżu stawów z bujną roślinnością wzdłuż linii brzegowej (trzciny), nad rozlewiskami w obszarach zalewowych rzek (z silnymi wahaniami poziomu wody), podmokłych łąkach i na torfowiskach stawowych, a także na otwartych przestrzeniach z dala od wody. Ma tendencje do przemierzania niezbyt odległych tras. Dla odpoczynku zwykle przysiada na niewysokiej roślinności.

• Długość ciała: od 32 do 37(38) mm, samce są większe od samic
• Rozpiętość skrzydeł 50 - 60(64) mm       [wg różnych źródeł - zastanawiająca rozbieżność]
• Czas występowanie imagines - od czerwca do pierwszych dni października
• Obszar występowania w Polsce - cały kraj (w górach do wys.1600 m n.p.m.) 

Samiec szablaka żółtego Sympetrum flaveolum

Cechy charakterystyczne samca szablaka żółtego: 

• nogi z wąskim żółtym, a raczej złoto-brązowym lampasem
• odwłok - pomarańczowo-czerwony; po bokach, wzdłuż dolnej krawędzi wyraźna, gruba linia złożona z czarnych plamek; na 8 i 9 segmencie odwłoka - dwie podłużne czarne plamki.
• skrzydła II pary - zabarwione nieregularnie lecz wyraźnie na żółto-pomarańczowo od nasady aż po trójkąty środkowe; przednie skrzydła zażółcone są nieznacznie
• żyłki na skrzydłach - czarne w miejscach bezbarwnych, a żółte i czerwonawe w miejscach zabarwionych
• pterostigmy - czerwonawe, jasnobrunatne; jednobarwne
• tułów jasnobrązowy, brązowo-pomarańczowy, jednolicie ubarwiony, po bokach czarne linie
• oczy - ciepły odcień brązu, brązowo-czerwone (góra), brązowe, zielone, brudnozielone (dół) 
• czoło - jaskrawopomarańczowe (u dojrzałych), czerwonawe (u starszych), niemal żółte u młodzików

Larwa szablaka żółtego charakteryzuje się krótkimi kolcami bocznymi na 9 segmencie odwłoka oraz występowaniem małego, ale wyraźnego kolca grzbietowego na 8 segmencie.

Rysunek przedstawia wygląd samca i samicy szablaka żółtego
fragment ilustracji ze strony delta-intkey    

A teraz kilka notatek dotyczących wyglądu samca szablaka żółtego (samicę omówię osobno!) na podstawie zdjęć zamieszczonych na stronie DragonflyPix. Przyjęłam, że tego typu trening wyostrzy moje oko :-). Zdjęcia z pewnością zostały prawidłowo opisane (gatunek, płeć, czasem i wiek), zatem mam szansę sporo się nauczyć. Niestety, zdjęć nie można skopiować (tak sądzę), ale to nic nie szkodzi - przecież oglądać mogę do woli.  Sytuacja nieco zmieniła się w dniu 12 marca 2014  - uzyskałam zgodę na kopiowanie!
Opis pierwszego zdjęcia będzie w miarę dokładny, następne zdjęcia opiszę bardziej skrótowo ze zwróceniem uwagi na dodatkowe szczegóły oraz różnice (odstępstwa?). Liczę na to, że po sporządzeniu kilku takich notatek, wymagających przecież uważnego przyjrzenia się detalom nastąpi taki moment, że będę potrafiła śpiewająco opisać konkretny gatunek oraz ocenić, czy mam go w swojej kolekcji (wprawa czyni mistrza  ;-D )

Dr 518 [numer fotografii] - odwłok pomarańczowo-czerwonawy z bardzo wyraźną linią podłużnych, czarnych plam wzdłuż dolnej krawędzi. Linia plamek zaczyna się od IV segmentu i rozszerza się ku końcowi odwłoka, częściowo zabarwiając przydatki analne. Na tylnych skrzydłach, w miejscach zażółconych żyłki są czerwonawe. Na przednich skrzydłach nie widać zażółceń, ale żyłki główne także są zabarwione na malinowo(?). Lampasy na nogach w odcieniu złoto-brązowym, pterostigmy brązowo-czerwone. Oczy czerwonawe (góra) i brązowe (dół), czoło pomarańczowo- (malinowo?)-żółtawe, ciemię ciemniejsze (malinowe). Tułów rdzawo-brązowy.

Samiec szablaka żółtego Sympetrum flaveolum 
Copyright © DragonflyPix.com. Reproduced here with the artist's permission.

Dr 519 i Dr 520 (powyżej) - widoczny pierwotny aparat kopulacyjny - zabarwiony na czarno, zaczernione końce przydatków analnych. Złotobrązowe lampasy najbardziej widoczne na goleniach i krętarzach. Oczy brązowo-czerwone (góra), brązowe (dół). Czoło jasnopomarańczowe. Wyraźne czerwono-pomarańczowe żyłki główne oraz nasady skrzydeł na tle brązowego tułowia. Pterostigmy ceglastoczerwone. Widoczna jest szyja oraz spore "owłosienie" na wierzchu całego tułowia.

Dr 523 - młody samiec (nie w pełni wybarwiony) - jego odwłok ma kolor żółtawy, oczy brązowe (góra) i zielone (dół). Czoło ciemnożółte w kolorze plam na skrzydłach II pary. Żyłki kostalne bardzo jasne (białawe?). Nie widać wtórnego aparatu kopulacyjnego, ale płci męskiej można domyślać się po kształcie przydatków analnych (dość długie, mały rozstaw) oraz po białych trójkątach analnych na tylnych skrzydłach. Na wierzchu odwłoka wyraźne podłużne czarne plamki na 8 i 9 segmencie, będące niejako przedłużeniem czarnej "smugi" na wcześniejszych segmentach (od 7 do 4). Na 1 i 2 segmencie czarne "pierścienie" - być może to zabarwienie zanika, gdy odwłok staje się czerwonawy, gdyż na poprzednich zdjęciach nie widziałam tych znaków.

Dr 529 - młodzik widoczny od góry - ma czekoladowe oczy, długie czułki, wyraźny czarny szew, czoło żółte w tym samym odcieniu co plamy na skrzydłach, na przedtułowiu (przy szyi) żółty "kołnierzyk", tułów kawowo-brązowy (cynamonowy?), śródtułów jasnobrązowy z czerwonawymi nasadami skrzydeł. Na I parze niewielkie zażółcenia, na drugiej duże, symetryczne, sięgające poza trójkąty środkowe. Żyłki kostalne jasne (beżowe), pterostigmy jasnobrązowe z czarną obwódką. na odwłoku widoczne przetchlinki oraz charakterystyczne plamki - z góry także widoczne są boczne czarne linie oraz, oczywiście, czarne plamki (grube kreski) długości niemal całego segmentu 8 i 9. Długie przydatki analne są jasnobeżowe, zaczernione na końcach. Odwłok lekko przewężony w 4. segmencie.

Samiec szablaka żółtego Sympetrum flaveolum 
Copyright © DragonflyPix.com. Reproduced here with the artist's permission.

Dr 534 (powyżej) i Dr 535 - dorosły samiec ma oczy czekoladowe od góry, dolna część lewego brązowa, prawego -zielona (oświetlenie?), "kołnierzyk" przy szyi czerwonawy (nie żółty, jak u młodego), śródplecze (górna część śródtułowia) brązowe (cynamonowe?), owłosione;  śródtułów w ciemniejszym odcieniu (ciemniejszy niż śródplecze. U samca niedojrzałego ten fragment był jaśniejszy niż śródplecze); pierwszy segment odwłoka - 2 czarne pierścienie przedzielone beżowym pasem, nasada skrzydeł malinowa tak jak pierwsze segmenty odwłoka. Kolejne segmenty jasnopomarańczowe z widocznymi przetchlinkami, czarnymi pasami bocznymi oraz dwiema podłużnymi plamkami na 8 i 9 segmencie. Przydatki analne różowawe (jasnopomarańczowe) nieco zabarwione na czarno. Delikatne przewężenie na 4 segmencie (tym samym od którego widoczne są czarne linie boczne). I para skrzydeł zażółcona lekko u nasady - w tym miejscu żyłki są czerwonawe i żółte. II para zażółcona poza trójkąty środkowe, żyłki jw.  Żyłki kostalne na wszystkich skrzydłach jasnobeżowe, pterostigmy brązowe z czarną obwódką żyłek.

Więcej zdjęć szablaków żółtych można obejrzeć tutaj 

Podsumowanie

Teraz widzę i wiem znacznie więcej :-). Metoda opisywania bardzo mi się podoba, myślę, że się sprawdzi. A zatem po czym rozpoznałabym samca szablaka żółtego?
Zdecydowanie po :

• wyraźnych czarnych, rozszerzających się liniach na dolnych krawędziach odwłoka, które widoczne są także od góry.
• żółtym zabarwieniu (zwykle przeźroczystych) skrzydeł, zwłaszcza II pary oraz żółtych i czerwonawych żyłkach w miejscach zabarwienia
• dwóch czarnych podłużnych plamkach na 8 i 9 segmencie odwłoka (plamki te mogą być widoczne także na wcześniejszych segmentach, ale bardzo rozmazane)
• cynamonowym (rdzawobrązowym) śródpleczu (górna część śródtułowia)

Dodatkowo (jeśli powyższe warunki zostaną spełnione) po:

• kolorze oczu: zawsze brązowo-czerwonych (czekoladowych) od góry i brązowych do zielonych od dołu
• "kołnierzyku" na samym początku śródplecza (tuż za szyją) - u młodzików jest żółty i czerwienieje u dorosłych
• czerwonawych nasadach skrzydeł na tle brązowego (u dorosłych) lub miodowego (u młodzików) śródplecza
• wyraźnych łączeniach między segmentami odwłoka (pogrubienia)
• przetchlinkach widocznych od 3 segmentu
• odwłoku delikatnie przewężonym na 4 segmencie w kolorze od miodowego (młodzik) do pomarańczowo-czerwonawego (dojrzały). Segmenty środkowe (4-7) są podobnej długości!
• przydatkach analnych (jasnopomarańczowych, jasnomalinowych, różowawych) miejscami zaczernionych
• w widoku z boku - zwykle widoczny pierwotny aparat kopulacyjny (czarny)
• ewentualnie po dwóch czarnych pierścieniach na I (i II?) segmencie odwłoka - być może nie zawsze występują

Samiec szablaka żółtego Sympetrum flaveolum

Możliwe, że później pewne cechy rozpoznawcze ujęte jako "dodatkowe" (warunkowe) przeniosę do części "zdecydowanie", ale na razie nie mam pojęcia czy pozostałe gatunki szablaków nie posiadają np. zaczernionych przydatków analnych, nie mówiąc o oczach - takie ubarwienie mogą mieć i inne gatunki.

Czy posiadam w swojej kolekcji zdjęć szablaka żółtego?
Niestety, jeszcze nie  :-) .
Zdjęcia (1,2 i 5) pochodzą ze strony Wikimedia Commons

Doczytałam jeszcze, że żółte plamy na skrzydłach, szczególnie w podeszłym wieku, mogą być niepozorne. Wówczas istnieje prawdopodobieństwo pomylenia szablaka żółtego z szablakiem wiosennym (Sympetrum fonscolombii), jednak szablak żółty zawsze posiada w czerwono-brązowe pterostigmy, a wędrowny znacznie jaśniejsze i obwiedzione na czarno.

1 565

szablak żółty samiec opis, szablak żółty, Sympetrum flaveolum,  flaveolum szablak, szablak żółty opis gatunku, szablak żółty ważki zachwycone, szablak żółty ważka, jak rozpoznać szablaka żółtego